Duurzaamheid als uitgangspunt binnen GWW-projecten, hoe dan?
De projectmanagers van DHM leveren een belangrijke bijdrage aan de vertaalslag van denken naar doen. Eén van de opdrachtgevers voor wie we dat doen, is de gemeente Amersfoort. Deze gemeente wil in 2030 een CO2-neutrale en afvalloze stad zijn. Om die ambitie te realiseren is het van groot belang dat de projecten die de gemeente doet, bijdragen aan deze doelstelling.
Daarom committeerde Amersfoort zich aan het Manifest Duurzaam GWW. Onderdeel van dit manifest is de Aanpak DGWW. DHM helpt de gemeente om de thema’s uit die aanpak te vertalen naar concrete acties binnen de grond-, weg- en waterbouwprojecten.
De grond-, weg- en waterbouwsector kan een grote bijdrage leveren in de transitie naar een CO2-neutrale leefomgeving. Om ervoor te zorgen dat dit ook daadwerkelijk gebeurt, ontwikkelden een aantal GWW-partijen het Manifest Duurzaam GWW, de opvolger van de Green Deal DGWW 2.0. Eén van de doelen van het manifest is het beter en vaker toepassen van de Aanpak DGWW. In de Aanpak DGWW is het abstracte begrip duurzaamheid uitgesplitst naar twaalf thema’s. Met het manifest bundelen opdrachtgevers en opdrachtnemers in de spoor-, grond-, water- en wegenbouwsector hun krachten, delen ze kennis en werken ze samen om duurzaamheid te borgen in de projecten die zij doen. Samen geven zij antwoord op de vraag: hoe dan?
Duurzaam GWW als uitgangspunt
“Waar duurzaamheid vroeger een klein projectonderdeel was, is het tegenwoordig het uitgangspunt voor alle projecten van de gemeente Amersfoort.”, vertelt Michiel Otto, projectmanager van DHM. En hoewel dit in woord een subtiel verschil lijkt, is het in daad een allesbepalende koerswijziging. Duurzaamheid als uitgangspunt heeft namelijk nogal wat gevolgen voor de invulling van projecten. “Bij ieder project dat we doen, volgen we de aanpak van Duurzaam GWW. Dat betekent dat we vooraf bekijken welke duurzaamheidskansen er zijn en op welk thema de gemeente de grootste duurzaamheidswinst kan behalen. Vervolgens bepalen we het ambitieniveau en vertalen we dit naar de wensen en eisen voor het project.”
Naast dat Duurzaam GWW de kaders biedt voor het bepalen van de projectwensen en -eisen, stelt het kennisplatform ook meetinstrumenten beschikbaar om inzichtelijk te maken wat het oplevert als je bepaalde keuzes maakt. “Door bijvoorbeeld een Milieukostenindicator* toe te passen, kun je de MKI-waarde voor en na de oplevering van een project meten. De milieukostenindicator telt alle relevante milieueffecten die ontstaan tijdens de levenscyclus van een product bij elkaar op en vat deze samen in één score. Dat helpt projectmanagers om tijdens de fasen van het project te sturen op vooraf gedefinieerde indicatoren. Bovendien kun je achteraf met cijfers onderbouwen hoeveel een project heeft bijgedragen aan het overkoepelende doel van de gemeente om een CO2-neutrale stad te worden. Als je de resultaten van alle projecten bundelt, kun je aantonen welke prestaties je hebt behaald in het realiseren van de doelstelling.”
Duurzaam GWW in de praktijk
Als projectmanagementbureau helpt DHM de gemeente Amersfoort om hun duurzaamheidsambities daadwerkelijk te realiseren. “Als projectmanager ben ik verantwoordelijk voor het budget, de kwaliteit, de planning en de organisatie, maar ook voor de informatievoorziening rondom de projecten.”, legt Michiel uit. “Zo ben ik bijvoorbeeld betrokken bij de herinrichting van een gedeelte van een wijk. De aanleiding voor de herinrichting was in eerste instantie de verouderde staat van het riool. Om het riool te vervangen, moet je de hele straat openbreken. Dat biedt geweldige kansen om de straat ook direct opnieuw in te richten en invulling te geven aan de ambitie van de gemeente voor een Groener Amersfoort.”
Een Groener Amersfoort is één van de door de gemeente geformuleerde subdoelen om de transitie naar een CO2-neutrale stad te bewerkstelligen. Meer groen verbetert de leefkwaliteit, zorgt voor minder hittestress en dat je hemelwater beter kunt vasthouden. Daarom is het doel voor dit project om minimaal 5% minder verharding terug te brengen ten opzichte van de huidige situatie. Michiel vertelt: “Die doelstelling zorgt ervoor dat je met andere ogen kijkt naar dat wat er moet gebeuren. Je zet letterlijk de oogkleppen af en gaat proactief aan de slag met de kansen en mogelijkheden die een opgave biedt op het gebied van duurzaamheid. Aan welke knoppen kan je draaien om meer ruimte te geven voor groen? En hoe zorg je dat die aanpassingen een positief effect hebben op ecologie, biodiversiteit, waterberging en hittestress?” Kortom, de doelstelling helpt om duurzaamheid te benaderen als integraal onderdeel van het project.
Zonder wrijving, geen duurzame glans
Het klinkt mooi, duurzaamheid als uitgangspunt binnen alle GWW-projecten. Toch levert het regelmatig spanning op. Niet in de laatste plaats omdat het gevolgen heeft voor de mensen die gebruikmaken van de openbare ruimte. Michiel legt uit: “Als je bewoners vraagt of zij een groenere straat willen, dan is het antwoord meestal ‘ja’. Maar het wordt een ander verhaal als datzelfde groen ten koste gaat van de parkeerplaats voor de deur of gevolgen heeft voor, bijvoorbeeld, de rijrichting in een straat. Dan zorgt die duurzaamheidsdoelstelling ineens voor spanning. Maar ik ben van mening dat die spanning nodig is om dingen te kunnen veranderen. De ruimte voor meer groen moet immers ergens vandaan komen. Als je blijft praten over hoogover ambities verandert er niets.
Ja, er is altijd laaghangend fruit en met de herinrichting van een straat is een extra boom snel geplant. Maar als een CO2-neutrale stad in 2030 het uitgangspunt vormt, dan weet je dat het laaghangende fruit niet voldoende is om de ambities in de gestelde tijd te realiseren. Als we een verschil willen maken, dan móeten we het bestaande loslaten en anders gaan denken. Ook moeten we concrete doelen formuleren. Anders blijven we doen wat we altijd deden en maken we niet de stappen die nodig zijn om de duurzaamheidsdoelstellingen te behalen.”
Verandering dankzij positief leiderschap
Om de doelstellingen te behalen moet een projectmanager dan ook gaan staan voor duurzaamheid en daarmee voor de consequenties die dat met zich meebrengt. Ook en juist als dat schuurt met andere wensen. Dat vraagt om een ander soort projectmanagement dan voorheen. Binnen GWW-projecten was het bijvoorbeeld gebruikelijk om van alles een beetje te doen om iedereen tevreden te houden. Die aanpak werkt niet in de ambitie voor een CO2-neutrale stad. “Om verandering te realiseren, moet je keuzes maken. Je hebt projectmanagers nodig die weten hoe ze verandering initiëren en hoe ze mensen daarin mee kunnen nemen. Projectmanagers die goed kunnen luisteren, bezwaren weten om te draaien naar kansen en die de juiste randvoorwaarden kunnen scheppen om dingen wél mogelijk te maken.”
Bij DHM noemen we dit positief leiderschap. Projectmanagers die dat beheersen zijn in staat om een brug te slaan tussen oud en nieuw. Ze gaan al in een vroeg stadium het gesprek aan met beleidsmakers, ambtenaren, bewoners en ondernemers in de buurt. Ze geven een concrete invulling aan de transities waar we voor staan, maken ambities en doelstellingen concreet en zoeken de grenzen op van wat mogelijk is. Dat zorgt niet alleen voor een verandering binnen de organisatie van een opdrachtgever, maar het motiveert ook opdrachtnemers om anders te gaan denken. Michiel: “Een voorbeeld daarvan is dat we binnen de gemeente Amersfoort onderzoeken of we partijen, die meer doen dan aan duurzaamheidseisen is gesteld, daarvoor kunnen belonen. Zo loont het om bij alles wat ze doen, na te denken of het duurzamer kan. En genereer je een gigantische denkkracht die enorm waardevol is in de transitie naar de verduurzaming van de spoor-, grond-, water- en wegenbouwsector.”
Wil jij de thema’s uit de Aanpak DGWW vertalen naar de projecten binnen jouw gemeente? Michiel geeft drie tips:
Maak duurzaamheid bespreekbaar in een zo vroeg mogelijk stadium. Ga het gesprek aan met alle stakeholders en zoek de grenzen op. Dat levert spanning op, maar dat is wel nodig om verandering in gang te zetten.
Vertaal ambities naar concrete doelen. Als beleidsmakers concrete doelstellingen in hun beleid opnemen, is het een stuk eenvoudiger om in de uitvoering keuzes te maken.
Maak inzichtelijk wat de inspanningen opleveren. Doelstellingen kun je pas behalen als je ze meetbaar maakt. Door de bestaande situatie in kaart te brengen en af te zetten tegen de nieuwe, weet je of je voldoende doet om de ambities op het gebied van duurzaamheid te realiseren.
Duurzaamheid is iets wat je vooral moet gaan doen. Door samen de schouders er onder te zetten, van elkaar te leren en die lessen in de praktijk te brengen, kunnen we een versnelling realiseren. Meer weten over DHM of nieuwsgierig naar de toepassing van Duurzaam GWW door de gemeente Amersfoort? Neem gerust eens contact op met Michiel.
