Maakbaarheid van je eigen leefomgeving
De afgelopen jaren nam het aantal apparaten en sensoren in de openbare ruimte explosief toe. Die apparaten meten acties en gebeurtenissen: hoe veel, hoe vaak, hoe lang. Van gemiddelde snelheden in de straat tot het aantal verkeersongelukken in een regio en van gemiddelde temperaturen in de stad tot de grondwaterstand in de natuur. Door de sentimentele belevingswaarde van mensen toe te voegen aan deze objectieve cijfers en statistieken ontstaat een completer beeld van de situatie. De belevingswaarde maakt namelijk inzichtelijk in welke context de meting plaatsvindt. Want wat zegt de gemiddelde snelheid in een wijk nou eigenlijk over de ervaren verkeersveiligheid? Pas als je de gebruikers van de ruimte vraagt hun ervaringen te delen, krijg je een completer beeld van de verkeersveiligheid in een straat of wijk. Door inwoners te betrekken en in te zetten als ‘subjectieve sensoren’, geef je hen bovendien de mogelijkheid mee te denken over en invloed uit te oefenen op hun directe leefomgeving. Je biedt ze de kans betekenis te geven aan hun stad. Oftewel, objectieve data en belevingswaarde vullen elkaar aan.

Gestructureerd ophalen van belevingsdata
Daarbij ontstaat natuurlijk direct de vraag: hoe meet je die belevingswaarden dan? Natuurlijk is het ophalen van dat wat mensen zien, voelen en ervaren ingewikkeld. Waar je bij het meten van objectieve waarden een sensor kan installeren, is dat bij het ophalen van gevoelswaarden een ander verhaal. Ervaringen, meningen en belevingen van mensen zijn subjectief en persoonlijk en daardoor verschillend. Toch zit er verrassend veel overeenstemming in hoe mensen hun omgeving ervaren. Bovendien is het voor gemeenten en overheidsinstellingen essentieel om te weten wat er leeft en speelt bij hun doelgroepen. Het kwantificeren van de beleving van mensen vraagt om een gerichte en gestructureerde aanpak, zodat belevingsdata bruikbaar is op zowel beleidsmatig als bestuurlijk niveau. Zo is het van groot belang goed na te denken welke informatiebehoefte je vervult met het ophalen van welke data van welke doelgroep. Wat is de aanleiding, wat zijn de kaders, wat is de doelstelling, welke vragen stel je en hoe motiveer je mensen om hun ervaring te delen? Ook tactische en operationele keuzes zijn van cruciale waarde voor de kwaliteit van belevingsdata. Want hoe zorg je er uiteindelijk voor dat de opgehaalde data daadwerkelijk wordt gedisconteerd in en vertaald naar beleid? DHM helpt gemeenten en andere lokale overheidsorganisaties bij het efficiënt ophalen, waarderen en interpreteren van de data van de straat, zodat zij hun faciliterende rol nog beter kunnen uitoefenen. Bovendien nemen we deel aan de City Deal Een slimme stad zo doe je dat en leveren we een inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van de tool Meet je stad, waarmee we burgers een actieve rol kunnen geven in het ophalen van belevingsdata.

Data van de straat in de praktijk
Eén van de pilotprojecten waar DHM actief bij betrokken is, is de pilot ‘Veilig naar school’. Het doel van het project: de verkeersveiligheid op weg naar school inzichtelijk maken. Deze informatiebehoefte wordt niet vervuld door enkel naar objectieve ongevalsdata te kijken; er is sprake van een dringende behoefte aan belevingsdata. En wie kunnen de verkeersveiligheid nou beter beoordelen dan zij die dagelijks gebruik maken van de weg: scholieren. Zij fietsen iedere dag dezelfde route van en naar school en dat maakt hen tot waardevolle ‘sensoren’. We vroegen ze hun zintuigen te benutten. Welke kruispunten zijn onveilig? Welke situaties zijn onoverzichtelijk? En welke punten op je route ervaar je als druk? In samenwerking met Spacetime Layers bedachten we een manier om de ervaring van scholieren te registreren. Eenmaal aangekomen op school delen de scholieren hun ervaringen in deze handige app. Doordat scholieren van verschillende scholen hun belevingen delen, meten we de ervaren veiligheid van verschillende verkeerspunten en routes in de stad. Vervolgens combineren we de opgehaalde belevingsdata van de scholieren met objectieve data en plaatsen we de informatie in de juiste context. Samen creëren we een beeld van onveilige situaties, zodat de gemeente deze plekken preventief veiliger maakt en scholieren in belangrijke mate bijdragen aan de verbetering van de verkeersveiligheid in hun stad. 

Zelf aan zet
Bij veel gemeenten staat burgerparticipatie hoog op de agenda. Daar waar participatie tot voor kort gelijkstond aan het invullen van enquêtes over de toekomstplannen in de openbare ruimte, kunnen we dankzij data van de straat de actuele ervaringen van inwoners in het hier en nu veel beter meten. De digitalisering van onze samenleving biedt bovendien volop mogelijkheden om benodigde belevingsdata op te halen. Nagenoeg iedereen heeft tegenwoordig een telefoon op zak en kan relatief snel en eenvoudig kunnen registeren wat hij of zij ziet, hoort en voelt. Niet alleen met betrekking tot verkeersveiligheid, maar ook op andere thema’s biedt dat kansen. Zo zijn we vanuit DHM bijvoorbeeld ook betrokken bij de invulling van het omgevingsmanagement voor een onderhoudsopgave. Om die onderhoudsopgave uit te kunnen voeren willen we inwoners, bezoekers en recreanten vragen de onderhoudsstatus van natuur en civiele kunstwerken in hun directe omgeving te meten. En in weer een ander project willen we de hittestress monitoren, door inwoners en bezoekers op gezette tijden te vragen hoe zij de warmte ervaren. 

De mens als sensor
Naast dat inwoners vaak goede, praktische tips en ideeën hebben over de inrichting van hun directe leefomgeving, zijn ze waardevolle sensoren van hun eigen omgeving. Dankzij data van de straat kunnen gemeenten hunfaciliterende en verzorgende functie beter vervullen, halen we waardevolle, onmisbare informatie op én vergroten we het bewustzijn van inwoners dat zij hun directe leefomgeving zelf kunnen vormgeven. 

Ben je enthousiast over het concept data van de straat en wil je meer weten? Of heb jij naar aanleiding van dit artikel ideeën om data van de straat toe te passen in een project of programma? Neem gerust contact op met Willem de Kock van DHM. We staan open voor verfrissende ideeën en invalshoeken en gaan graag met je in gesprek.